Grammar Tutorial ::: Gender Rules / स्त्री प्रकरण / strii prakaraNa

Modified on 2013/08/01 20:56 by biswajitdash — Categorized as: Uncategorized

स्त्री-प्रकरण / strii-prakaraNa (Masculine To Feminine Conversion): In this chapter we will study about स्त्री-प्रकरण (strii-prakaraNa) or the rules of determining the feminine-form of any masculine-form word. The feminine form (स्त्रीलिङ्ग / striiliN^ga) of any masculine (पुलिङ्ग / puliN^ga) word is determined by suffixing either टाप् प्रत्यय (Taap pratyaya) or ङीप् प्रत्यय (N^iip pratyaya), to the masculine word.

Study the following sentences. These are using स्त्री-प्रकरण (strii-prakaraNa) to depict the feminine-form words.

पुलिङ्ग शब्द puliN^ga shabda		प्रत्यय pratyaya	निमितम् nimitam	स्त्रीलिङ्ग शब्द striiliN^ga shabda	Notes
1. goat	अज aja	टाप् Taap	ज् + आ j + aa	अजा ajaa	The feminine form (स्त्रीलिङ्ग / striiliN^ga) of all अजादिगण अकारान्त शब्द (ajaadigaNa akaaraanta shabda) masculine (पुलिङ्ग / puliN^ga) word is derived by suffixing टाप् प्रत्यय (Taap pratyaya).
2. second	द्वितीय dvitiiya	टाप् Taap	य् + आ y + aa	द्वितीया dvitiiyaa
3. sheep	मेष meSha	टाप् Taap	ष् + आ Sh + aa	मेषा meShaa
4. weak	अबल abala	टाप् Taap	ल् + आ l + aa	अबला abalaa
5. naughty	चपल chapala	टाप् Taap	ल् + आ l + aa	चपला chapalaa
6. readable (worth reading)	पठनीय paThaniiya	टाप् Taap	य् + आ y + aa	पठनीया paThaniiyaa
7. poor	दीन diina	टाप् Taap	न् + आ n + aa	दीना diinaa
8. after laughing (a verb form of laugh)	हसित hasita	टाप् Taap	त् + आ t + aa	हसिता hasitaa
9. best	उत्तम uttama	टाप् Taap	म् + आ m + aa	उत्तमा uttamaa
10. expert	निपुण nipuNa	टाप् Taap	ण् + आ N + aa	निपुणा nipuNaa
11. doer	कारक kaaraka	टाप् Taap	र् + इ, क् + आ r + i, k + aa	कारिका kaarikaa	If the masculine (पुलिङ्ग / puliN^ga) word ends with क-कार (ka-kaara) after suffixing टाप् प्रत्यय (Taap pratyaya), the preceeding अकारान्त (akaaraanta) alphabet gets इ-कार (i-kaara).
12. cook	पाचक paachaka	टाप् Taap	च् + इ, क् + आ ch + i, k + aa	पाचिका paachikaa
13. singer	गायक gaayaka	टाप् Taap	य् + इ, क् + आ y + i, k + aa	गायिका gaayikaa
14. boy	बालक baalaka	टाप् Taap	ल् + इ, क् + आ l + i, k + aa	बालिका baalikaa
15. actor	नायक naayaka	टाप् Taap	य् + इ, क् + आ y + i, k + aa	नायिका naayikaa
16. lion	सिंह si.nha	ङीप् N^iip	ह् + ई h + ii	सिंही si.nhii	In case of words representing a class or species (जाति / jaati), ङीप् प्रत्यय (N^iip pratyaya) is used and the masculine (पुलिङ्ग / puliN^ga) word ends with ई (ii) to represent the feminine form (स्त्रीलिङ्ग / striiliN^ga).
17. crow	काक kaaka	ङीप् N^iip	क् + ई k + ii	काकी kaakii
18. horse	घोटक ghoTaka	ङीप् N^iip	घ् + ई gh + ii	घोटकी ghoTakii
19. brahmin	ब्राह्मण braahmaNa	ङीप् N^iip	ण् + ई N + ii	ब्राह्मणी braahmaNii
20. goblin	पिशाच pishaacha	ङीप् N^iip	च् + ई ch + ii	पिशाची pishaachii
21. moon like face	चन्द्रबदन chandrabadana	टाप् Taap	न् + आ n + aa	चन्द्रबदना chandrabadanaa	In case of words depicting attribute of any bodypart (अङ्गबाचक / aN^gabaachaka), टाप् प्रत्यय (Taap pratyaya) is used to to determine the feminine form (स्त्रीलिङ्ग / striiliN^ga).
22. smooth haired	सुकेश sukesha	टाप् Taap	श् + आ n + aa	सुकेशा sukeshaa
23. deer like eye	मृगनयन mRRiganayana	टाप् Taap	न् + आ n + aa	मृगनयना mRRiganayanaa
24. three eyed	त्रिनेत्र trinetra	टाप् Taap	र् + आ r + aa	त्रिनेत्रा trinetraa
25. moon like lip	बिम्बोष्ठ bimboShTha	टाप् Taap	ठ् + आ Th + aa	बिम्बोष्ठा bimboShThaa
26. leader	नेतृ netRRi	ङीप् N^iip	तृ + ई tRRi + ii	नेत्री netrii	Words ending with ऋ-कार (RRi-kaara) get ङीप् प्रत्यय (N^iip pratyaya) to determine the feminine form (स्त्रीलिङ्ग / striiliN^ga).
27. giver	दातृ daatRRi	ङीप् N^iip	तृ + ई tRRi + ii	दात्री daatrii
28. poet	कबयतृ kabayatRRi	ङीप् N^iip	तृ + ई tRRi + ii	कबयत्री kabayatrii
29. magician	मायाबिन् maayaabin	ङीप् N^iip	न् + ई n + ii	मायाबिनी maayaabinii	Words ending with न-कार (na-kaara) get ङीप् प्रत्यय (N^iip pratyaya) to determine the feminine form (स्त्रीलिङ्ग / striiliN^ga).
30. student	बिद्यार्थिन् bidyaarthin	ङीप् N^iip	न् + ई n + ii	बिद्यार्थिनी bidyaarthinii
31. elephant	हस्तिन् hastin	ङीप् N^iip	न् + ई n + ii	हस्तिनी hastinii
32. benefactor	उपकारिन् upakaarin	ङीप् N^iip	न् + ई n + ii	उपकारिणी upakaariNii
33. sweet talker	प्रियबादिन् priyabaadin	ङीप् N^iip	न् + ई n + ii	प्रियबादिनी priyabaadinii
34. Indra	इन्द्र indra	आनीच् aaniich	-	इन्द्राणी indraaNi	For words representing a God (देवताबाचक / devataabaachaka), आनीच् प्रत्यय (aaniich pratyaya) is used to determine the feminine form (स्त्रीलिङ्ग / striiliN^ga).
35. Rudra	रुद्र rudra	आनीच् aaniich	-	रुद्राणी rudraaNii
36. Brahma	ब्रह्म brahma	आनीच् aaniich	-	ब्रह्माणी brahmaaNii
37. Baruna	बरुण baruNa	आनीच् aaniich	-	बरुणानी baruNaanii
38. Bhava	भव bhava	आनीच् aaniich	-	भवानी bhavaanii

Grammatical Rule
The feminine form (स्त्रीलिङ्ग / striiliN^ga) of all अजादिगण अकारान्त शब्द (ajaadigaNa akaaraanta shabda) masculine (पुलिङ्ग / puliN^ga) word is derived by suffixing टाप् प्रत्यय (Taap pratyaya).

Grammatical Rule
If the masculine (पुलिङ्ग / puliN^ga) word ends with क-कार (ka-kaara) after suffixing टाप् प्रत्यय (Taap pratyaya), the preceding अकारान्त (akaaraanta) alphabet gets इ-कार (i-kaara).

Grammatical Rule
In case of words representing a class or species (जाति / jaati), ङीप् प्रत्यय (N^iip pratyaya) is used and the masculine (पुलिङ्ग / puliN^ga) word ends with ई (ii) to represent the feminine form (स्त्रीलिङ्ग / striiliN^ga).

Grammatical Rule
In case of words depicting attribute of any bodypart (अङ्गबाचक / aN^gabaachaka), टाप् प्रत्यय (Taap pratyaya) is used to to determine the feminine form (स्त्रीलिङ्ग / striiliN^ga).

Grammatical Rule
Words ending wit ऋ-कार (RRi-kaara) get ङीप् प्रत्यय (N^iip pratyaya) to determine the feminine form (स्त्रीलिङ्ग / striiliN^ga).

Grammatical Rule
Words ending wit न-कार (na-kaara) get ङीप् प्रत्यय (N^iip pratyaya) to determine the feminine form (स्त्रीलिङ्ग / striiliN^ga).

Grammatical Rule
For words representing a God (देवताबाचक / devataabaachaka), आनीच् प्रत्यय (aaniich pratyaya) is used to determine the feminine form (स्त्रीलिङ्ग / striiliN^ga).

<< ::: Index ::: >>